کد مطلب:12413 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چرا در جامعه اي كه خمس وزكات داده مي شود ماليات گرفته مي شود؟

ابتدا بايد درمورد سؤال جنابعالي مختصري در خصوص ماليات دراسلام وانواع آن اشاره اي بنمائيم وسپس به اصل جواب سؤال شما بپردازيم.

درحكومتهاي قبل از اسلام وحكومت قبل از انقلاب اخيرايران و بسياري از حكومت هاي طاغوتي واستعمارگر جهان چنين رسم بود كه مالياتهاي سنگيني برطبقات فقير ومتوسط مي بستند وپادشاهان و درباريان واعيان واشراف از پرداخت هر نوع ماليات معاف بودند ويا با نيرنگهاي قانوني خود را معاف مي كردند. طبقات فقير با محروميت در خدمت اشراف وثروتمندان زندگي ميكردند. و درباريان واشراف با گرفتن ماليات، خون طبقة محروم را مي مكيدند وبيشتر آنها را صرف بناي كاخها وتجملات خود مي كردند.

اسلام اين وضع را به كلي دگرگون ساخت و چند نوع ماليات برثروتمندان براي مصلحت فقرا واز بين بردن فقر در جامعه براساس عدالت اجتماعي مقرر داشت كه در هيچ يك از مكتب هاي جديد نظير آن يافت نمي شود.امتياز ديگر ماليات اسلام اين است كه پرداخت آن از عبادات مهم است و اداره كنندگان ومسئولين تبليغات اسلامي وديني با بالا بردن نيروي انسان وروح انسانيت وانسان دوستي ومبارزه با تجمل پرستي واسراف وتبذير، كاري مي كنند كه ثروتمندان خود با ميل واشتياق نسبت بر پرداخت آن مبادرت ورزند، بنابراين حكومت اسلامي در كمترموردي احتياج به اعمال زور براي دريافت ماليات خواهد شد.

درقانون اسلام چند گونه ماليات است كه بعضي ازآنها به طور اجبار گرفته مي شود وبعضي به طور اختيار دريافت مي شود آنمالياتها كه به طور اجبار گرفته مي شود به دو گونه است :

ماليات سالانه وهميشگي وآن در وقتي است كه كشور درآرامش است ومورد تهاجم اجانب نيست يا انقلابي در داخل كشور نيست.

ماليات فوق العاده وآن در وقت جنگ وبحرانهاي ديگر است. اين ماليات كه در اين موقع گرفته مي شود، ميزان محدودي ندارد وماليات غير محدود بايد آنرا ناميد زيرا بسته به نظر دولت اسلامي است.

واين چون ماليات غير مستقيم است البته در وقتي گرفته مي شود كه ماليات مستقيم (كه به آن اشاره خواهد شد) از عهده جلوگيري از انقلاب كشور برنيايد. در اين موقع دولت هر قدر احتياج داشت از مردم مي گيرد، اگر صلاح دانست بعنوان قرض والا به عنوان ماليات غير مستقيم و فوق العاده به مقدار نيازمندي كشورـ والتبه از روي تقسيم عادلانه دريافت آن انجام مي گيرد ـ حتي اگر نيازمند تمام اموال توده شد، مقدار زائد از مخارج ضروت را ازآنها مي گيرد وبراي استقلال كشور اسلامي خرج مي كند چنانكه در اين موقع تمام افراد توده(مردم) به عنوان نظام اجباري بايد درجبهه هاي جنگي حاضر شوند وبراي استقلال كشور اسلامي فدا كاري كنند.

(ماليات مستقيم) :

اما مالياتهاي مستقيم كه براي اداره كشور و هزينه هاي احتياطي ومصالح كشوري ولشكري به طور اجبار بايد مردم به دولت بدهند چند گونه است :

1. خراج : مالياتي كه از اراضي خراجيه گرفته مي شود وآن اراضي كشورهائي است كه دولت اسلامي آنها را فتح كرده ودرآنوقت كه فتح كرده آن اراضي آباد بوده اند يعني افتاده و موات نبوده اند.

2. ماليات 20% كه همان خمس مي باشد (توضيح مفصل آن در رساله هاي عمليه وكتب فقهي آمده است)

3. ماليات جنس :كه همان زكات مي باشد(توضيح مفصل اين مطلب نيز در رسانه هاي عمليه و...)

4. جزيه : كه اين ماليات برنفوس واراضي است كه از اهل ذمه (يهوديها ومسيحيها كه در پناه اسلام به سرمي برند) گرفته مي شود هر طور و هر قدر كه دولت مقتضي بداند.

5. ارث بلا وارث : از درآمدهائي كه دولت به طور اجبار مي گيرد، ارث كساني است كه بميرند و وارث نداشته باشند، چه مسلم باشندو چه كافرحربي باشند يا ذمي، كه در اين صورت كلية اموال آنها (پس از مرگ) ضبط دولت ميشود. و درمصالح مردم وكشور خرج مي گردد.

با مراجعه به تاريخ اسلام ومتون فقهي به منابع مالي بر مي خوريم كه براي تأمين هزينه ها ومخارج دولت اجراي برنامهها وراه اندازي خدمات عمومي در سطح وسيع كفايت مي كنند.

ازديدگاه حضرت امام خمينيره خمس به عنوان ماليات در اختيار حاكم اسلامي قرار مي گيرد : وحكومت برمبناي مصالح اجتماعي نحوة توزيع وهزينه سازي آنرا تعيين مي كند، در اين راستا كليه نيازمندان از جمله گروههاي سه گانه متذكر درآيه 41 از سوره انفال مي بايستي تأمين شوند.

حضرت امام خمينيره مي فرمايند :مالياتهائي كه اسلام مقرر داشته وطرح بودجه اي كه ريخته نشان مي دهد تنها براي سد رمق فقرا وسادات فقير نيست بلكه براي تشكيل حكومت وتأمين مخارج ضروري يك دولت بزرگ است. مثلاً خمس يكي از درآمدهائي هنگفتي است كه به بيت المال مي ريزد، طبق مذهب ما از تمام منافع كشاورزي، تجارت، منابع زيرزميني و روزميني ويا به طور كلي از كليه منافع و عوايد بطرز عادلانه اي گرفته مي شود، به طوري كه از سبزي فروشي درب اين مسجد تا كسي كه به كشتيراني اشتغال دارد يا معدن استخراج مي كند همه را شامل مي شود.

منظور از چنين مالياتي فقط رفع احتياج سيد و روحاني نيست، بلكه قضيه مهمتر از اينهاست ـ اگر حكومت اسلامي تحقق پيدا كند بايد با همين مالياتهائي كه داريم يعني خمس وزكات كه البته ماليات اخير زياد نيست، جزيه وخراجات....اداره مي شود1

پس معلوم مي شود خمس وزكات هم جزء ماليات است منتهي به طور عادلانه توسط حاكم اسلامي براي نيازمندان وفقرا وسادات نيازمند وتشكيل حكومت اسلامي ومخارج آن مصرف مي شود. واين كاري است كه قبلاً هم بوده وموردتأييد ائمه معصومينع مي باشد.

واما درخصوص سؤال شما عرض مي كنيم كه خمس وزكات حقي شرعي مي باشد كه مانند روزه ونماز واز طرف شارع مقدس بركساني كه شرايط آن را دارند واجب شده است كه آيات وروايات ودلائل زيادي1 هم برآن اقامه شده كه به نظر مي رسد الآن جاي بحث آنها نباشد.

واما ماليات حقي حكومتي است كه جهت هزينه هاي تأمين امنيت وحفظ كشور از تجاوزات داخل وخارج است تا مردم، كشور، ناموس واموالشان درامنيت كامل باشند وهمچنين براي كشيدن جاده ها، ساختن مدارس وبيمارستانها وسايرنيازهاي اجتماع مي باشد.2

بيان اين نكته نيز لازم است كه بزرگان دين ما فرموده اند در صورتيكه ضرورتي براي جامعة اسلامي پيش آيد وهيچ راهي براي حل آن، جز مالياتهاي جديد نباشد، حكومت اسلامي مي تواند به مقدار لازم ماليات وضع كند ورعايت عدالت ديني در اين امر واجب مي باشد.3 وهمچنين بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه ماليات هيچگاه جزء خمس وزكات حساب نمي شود، ونمي توان آنرا به جاي خمس وزكات محسوب داشت هر چند ممكن است طبق نظر حاكم شرع و ولي فقيه عادل گاهي اوقات مورد مصرف آنها يكي شود وآنهم نيست مگر به خاطر مصلحت جامعه و مسلمانان، زيرا كه ماليات مانند مال الاجاره ي منزل با اجرت دكتر وكارگر است. اگر شما مثلاً كارگري را استخدام كنيد كه كوچة شما را تميز كند آيا هزينه ي آن ازباب خمس حساب مي شود يا مؤونه سال شما است؟ مصارف ماليات همه از اين قبيل است.4

در آخر ضمن آرزوي موفقيت درعلم وعمل خالصانه براي جنابعالي به استفتائي از مقام معظم رهبري حفظه ا... (ج2،اجوبه الاستفتائات ص355) اشاره مي نمائيم :

س 904 ـ بعضي از افراد و شركت ها و مؤسسات خصوصي ودولتي براي فرار از پرداخت ماليات وعوارضي كه دولت مستحق دريافت آن است. از راههاي مختلف مبادرت به مخفي كردن بعضي حقايق مي كنند، آيا اين كار براي آنها جائز است؟

جواب ـ خودداري كردن از اجراي قوانين دولت اسلامي جمهوري اسلامي وعدم پرداخت ماليات وعوارض وساير حقوق قانوني دولت اسلامي براي هيچكس جائز نيست.





منابع : رساله نوين،مسائل اقتصادي،ترجمه وتوضيح عبدالكريم بي آزادشيرازي،ص69 به بعد،تقريباً عين مطالب و فشرده آن (1)و (2) كتاب بررسي انديشه هاي اقتصادي امام خمينيره، ص137به بعد

(3)،(4)،(5)،(6)فلسفه اسرار احكام، ج2،محمد وحيدي،به نقل از تفسيرنمونه ج8،وسائل الشيعه ج6، الفردوس الاعلي ص54